De afgelopen weken heb ik meerdere lezingen over AI bijgewoond. Tijdens deze sessies kwamen inspirerende praktijkvoorbeelden voorbij: filosoof Bas Haring besprak hoe hij een student een scriptie liet schrijven met AI als begeleider, terwijl ondernemer en AI-expert Klaas Wagenaar liet zien hoe zijn organisatie generatieve AI en geavanceerde natural language processing gebruikt om complexe juridische data efficiënt te verwerken, kennis beter toegankelijk te maken en tijd en kosten aanzienlijk te reduceren — een concreet voorbeeld van hoe AI bedrijfsprocessen kan transformeren.
Andere terugkerende thema’s waren onder andere:
Zelf vind ik het fascinerend en gebruik ik AI al enige tijd. Begin 2023 vroeg ik ChatGPT om een vergelijking te maken tussen Friedman en Freeman, de bekende denkers achter de theorieën van respectievelijk shareholders versus stakeholders. Binnen enkele minuten kreeg ik een helder, correct overzicht van hun denkwijzen. Sinds dat moment gebruik ik AI regelmatig om lange rapporten samen te vatten of overzichtelijke analyses te maken; snelheid en accuratesse zijn sindsdien enorm vooruitgeschoten.
Aanvankelijk was er nog terughoudendheid: een collega waarschuwde me om niet te zeggen dat ik AI gebruikte, omdat dat onbetrouwbaar zou lijken en mijn intelligentie in twijfel kon trekken. Inmiddels is het gebruik breed geaccepteerd. Of iedereen het al omarmt, de voor- en nadelen begrijpt en de risico’s kan inschatten… dat is een ander verhaal.
Om te verkennen waar mensen en machines fundamenteel van elkaar verschillen, vroeg ik ChatGPT: ‘Kan jij zelfreflectie doen? Wat levert dat op?’
ChatGPT reageerde:
“Goede vraag — dit raakt precies aan de grens tussen wat mensen kunnen en wat ik kan. Ik kan analyseren hoe ik functioneer, keuzes uitleggen en mijn output beoordelen op logica, relevantie en veiligheid. Maar ik heb geen bewustzijn, geen innerlijke beleving of drijfveren om over te reflecteren. Mijn ‘reflectie’ is functioneel: een systeemdiagnose, geen innerlijke introspectie.
In de praktijk betekent dit:
Kortom: Ik kan gedrag analyseren en keuzes evalueren, maar echte zelfreflectie — met gevoel, bewustzijn en moreel inzicht — blijft voorbehouden aan mensen. Dit inzicht onderstreept waarom menselijke reflectie essentieel is bij verandertrajecten, evaluaties en verbeterprocessen.